“Mae’n warthus ei bod wedi cymryd cyhyd i ddechrau gweld pethau o safbwynt menywod mewn gofal iechyd” meddai AS Ynys Môn

Rhun ap Iorwerth yn croesawu cynllun deng mlynedd iechyd menywod Llywodraeth Cymru ond yn mynnu bod rhaid iddo ddod a newid gwirioneddol

Yn y Senedd ar Ddydd Mawrth, 5ed o Orffennaf 2022, fe ymatebodd Rhun ap Iorwerth AS i ddatganiad ansawdd y Gweinidog dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, Eluned Morgan, ar iechyd menywod a merched. Yn y datganiad hwnnw, cyfeiriodd Llywodraeth Cymru hefyd at gynlluniau i gyhoeddi cynllun iechyd menywod deng mlynedd yn yr hydref. Daw hyn ddeufis ar ôl i Blaid Cymru gyflwyno cynnig i’r Senedd yn pwysleisio pwysigrwydd mynd i’r afael â materion yn ymwneud â iechyd menywod a merched.

Tra’n croesawu’r datganiad, gofynnodd Rhun ap Iorwerth, Aelod Seneddol Ynys Môn am sicrwydd y byddai adnoddau digonol yn cael eu neilltuo i weithredu’r cynllun, gan bwysleisio’r angen iddo wneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau menywod a merched.

Mae’r “British Heart Foundation” yn amcangyfrif y gallai marwolaethau 8,000 o fenywod dros gyfnod o 10 mlynedd fod wedi cael eu hatal pe baent wedi derbyn gofal cardiaidd oedd yn addas i’w hanghenion.

Yn ei ymateb i’r cynlluniau, dywedodd Rhun ap Iorwerth, Aelod o’r Senedd dros Ynys Môn:

“Mae’n syfrdanol ac yn warthus, a bod yn onest, ei bod wedi cymryd cyhyd i ni ddechrau gweld pethau o safbwynt menywod a merched mewn gofal iechyd.”

Roedd Mr ap Iorwerth, sy’n aelod o Bwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol y Senedd a llefarydd Plaid Cymru ar Iechyd a Gofal, nid yn unig yn cwestiynu sut y byddai’r cynllun yn cael ei ariannu ond hefyd sut y byddai cynnydd yn cael ei fesur, gan bwysleisio’r angen i sicrhau newid gwirioneddol yn y gofal y mae merched yn ei dderbyn.

Ychwanegodd Rhun ap Iorwerth AS:

“Mae’n hollbwysig i ferched, ac i ninnau fel Seneddwyr, weld a theimlo bod y cynllun yma sydd wedi’i gyhoeddi gan Lywodraeth Cymru yn gwneud gwahaniaeth.

“Gofynnais i’r Gweinidog felly sut y bydd merched yn gallu gweld a phrofi bod newid wedi bod a bod hynny’n cael effaith amlwg ar y gofal y maent yn ei dderbyn o fewn ein gwasanaethau iechyd a gofal.”

Cyhoeddodd y Gweinidog, Eluned Morgan AS, y byddai’n rhaid i fyrddau iechyd fodloni’r cynllun o fewn eu hadnoddau eu hunain ond bod £160,000 o gyllid ychwanegol wedi’i neilltuo wrth ei ddatblygu.

DIWEDD

AC lleol Rhun ap Iorwerth yn rhoi addewid i wneud i ‘bob cennin pedr gyfri’ dros Marie Curie fis Chwefror eleni.

Mae AC Ynys Mon, Rhun ap Iorwerth wedi yn gofyn i pawb I rhoddi a gwisgo’r daffodil yn ystod mis Chwefror a mis Mawrth a helpu Nyrsys Marie Curie i ddarparu gofal a chefnogaeth i bobl sy’n byw gyda salwch terfynol a’u teuluoedd.

Mae Rhun ap Iorwerth wedi ymuno gyda Nyrsys Marie Curie Amy Law, Sue Thomas a Ruth Mcghee mewn digwyddiad yn y Senedd yng Nghaerdydd ar ddydd Mawrth, 6ed Chwefror i helpu lansio Apêl Fawr y Daffodil, sef ymgyrch codi arian flynyddol fwyaf Marie Curie.

Yn ogystal â rhoi ei gefnogaeth i’r apêl, mae Rhun ap Iorwerth yn annog pobl Ynys Mon i helpu codi mwy o arian nag erioed o’r blaen drwy’n syml rhoi cyfraniad a gwisgo bathodyn Daffodil Marie Curie, sydd ar gael gan wirfoddolwyr drwy’r wlad, mewn siopau Marie Curie, Superdrug, Spar, Poundworld a Hotter Shoes ac mewn canolfannau garddio Wyevale.

Dywedodd Rhun ap Iorwerth :“Mae’r arian sy’n cael ei godi drwy Apêl Fawr Daffodil Marie Curie yn helpu i ddarparu gofal a chefnogaeth i bobl ar amser pan maen nhw ei angen fwyaf. Rydw i’n falch o ‘gefnogi’r Cennin Pedr’ dros Marie Curie, a gobeithiaf y bydd pobl Cymru yn ymuno â mi wrth gefnogi pobl sy’n cael eu heffeithio gan salwch terfynol drwy’r wlad.”
Ychwanegodd Simon Jones, Pennaeth Polisi a Materion Cyhoeddus, Cymru, Marie Curie: “Mae cael cefnogaeth Rhun ap Iorwerth yn gwneud gwahaniaeth anferth i Marie Curie. Gyda’r help y maen nhw’n ei roi, rydym yn gallu codi ymwybyddiaeth ynglŷn â beth yr ydym ni’n ei wneud ac yn cyrraedd mwy o bobl sydd ein hangen.

“Mae ein gwasanaethau yn dibynnu ar gyfraniadau elusennol, ac felly hoffwn ddiolch o galon i bob un ohonoch sy’n rhoi cyfraniad ac yn gwisgo bathodyn Daffodil ym mis Chwefror a mis Mawrth eleni. Bydd yr arian a godir o Apêl Fawr y Daffodil yn helpu Nyrsys Marie Curie ddarparu gofal a chefnogaeth i bobl sy’n byw gyda salwch terfynol, a’u hanwyliaid, mewn cartrefi drwy Gymru, yn ogystal ag yn un o Hosbisau’r elusen, Hosbis Caerdydd a’r Fro ym Mhenarth.”

Am fwy o wybodaeth ynglŷn ag Apêl Fawr y Daffodil ac er mwyn gwirfoddoli i gasglu dros Marie Curie, cysylltwch drwy ffonio 0845 601 3107* neu ewch i www.mariecurie.org.uk/daffodil. Er mwyn gwneud cyfraniad o £5, anfonwch neges destun *DAFF at 70111 neu ffoniwch 0800 716 146 er mwyn cyfrannu dros y ffôn.

Capsiwn y llun: Rhun ap Iorwerth gyda Nyrsys Marie Curie Amy Law, Sue Thomas a Ruth McGhee

Rhun ap Iorwerth yn galw am derfyn i breifateiddio graddol o fewn Gwasanaeth Iechyd Cymru

Mae mwy o wasanaethau iechyd Cymreig yn cael eu hallanoli i gwmni preifat. Fe ddatgelodd Prif Chwip Plaid Cymru Rhun ap Iorwerth y wybodaeth yng Nghwestiynau i’r Prif Weinidog wrth ddirprwyo i Leanne Wood.

Mae gwasanaethai dialysis yn Ysbyty Maelor Wrecsam yn y broses o gael eu preifateiddio i gwmni preifat “o dan oruchwyliaeth y Prif Weinidog Carwyn Jones”, gyda gwerth £700,000 o arbedion yn dod o “daliadau salwch, gwyliau a phensiynau staff y gwasanaeth iechyd”.

Credir bod y trafodaethau’n ymwneud ag allanoli’r gwasanaeth i gwmni preifat fel ‘Braun Avitum’, sydd eisoes yn rhedeg gwasanaethau dialysis yn Ysbyty Gwynedd ac Alltwen.

Gallai’r gwasanaeth gael ei drosglwyddo i gwmni preifat mewn ychydig wythnosau yn dilyn bod allan i dendr o dan nodyn caffael “Sell2Wales” Llywodraeth Cymru. O dan y cynlluniau preifateiddio, bydd staff yn cael eu hallanoli i gwmni preifat gan golli eu hawliau lefel-GIG o ran amodau a thermau.

Fe nododd Rhun ap Iorwerth fod system iechyd dwy-haen yn tyfu o dan y llywodraeth Lafur, gyda chleifion yn cael eu hannog i ystyried talu am driniaeth neu ddiagnosis cynt yn hytrach nag wynebu amseroedd aros hir.

Yn siarad yn dilyn Cwestiynau i’r Prif Weinidog, dywedodd Rhun ap Iorwerth AC:

“Mae’n anhygoel bod Prif Weinidog Cymru yn caniatáu preifateiddio graddol o wasanaethau iechyd o dan ei oruchwyliaeth.

“Fe addawodd maniffesto 2016 Llafur y byddai’r ‘gwasanaeth iechyd yn cael ei foderneiddio ond nid ei breifateiddio’, ond yn dilyn yr argyfwng tymhorol diweddar, mae’n edrych mwy fel achos o ‘breifateiddio ond nid moderneiddio’.

“Mae hefyd yn dod yn gynyddol glir fod amseroedd aros hirach yn creu system iechyd dwy-haen, lle mae’r rheini sydd â’r gallu i dalu yn gallu cael llawdriniaethau o fewn amser rhesymol, ond bod y rheini sy’n ddibynnol ar y Gwasanaeth Iechyd Gwladol yn wynebu aros yn hir gan ddioddef canlyniadau posib i’w hiechyd yn sgil hynny.

“Nid mater o ideoleg yw hyn, ond mater o flaenoriaethu darparu cleifion Cymru â’r gofal maent eu hangen yn hytrach na chaniatáu cwmnïau preifat i wneud elw drwy bigo i ffwrdd ar wasanaethau iechyd craidd. Mae hefyd ynglŷn â gwarchod staff cydwybodol, sydd eisoes dan straen, rhag wynebu dirywiad i’w amodau a thermau.

“Mae’n hen bryd i Lywodraeth Cymru greu cynllun hirdymor ar gyfer gwasanaeth iechyd cynaliadwy.”

Plaid: Byddai modd hyfforddi deugain o feddygon y flwyddyn ym Mangor

Plaid Cymru yn cynnig ffordd ymlaen wedi i Lywodraeth Cymru gau’r drws ar gwrs meddygaeth yn y gogledd

Mae Plaid Cymru wedi cynnig ffordd ymlaen i gryfhau gwasanaethau’r Gig yn y gogledd wedi i Lywodraeth Cymru wrthod cymryd cam i sefydlu ysgol feddygol ym Mangor. Mae Ysgrifennydd Cabinet cysgodol y Blaid dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol Rhun ap Iorwerth wedi cynnig y gellid sefydlu campws hyfforddi ar y cyd rhwng Prifysgolion Caerdydd, Abertawe a Bangor gyda deugain o fyfyrwyr y flwyddyn yn cael eu lleoli ym Mangor.

Dywedodd Rhun ap Iorwerth, er nad oes modd sefydlu ysgol feddygol newydd dros nos, y byddai cynnig Plaid Cymru yn cychwyn y broses o hyfforddi israddedigion ym Mangor.

Meddai Ysgrifennydd Cabinet cysgodol Plaid Cymru dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol Rhun ap Iorwerth:

“Yr oedd penderfyniad Llywodraeth Cymru i wfftio datblygu hyfforddiant meddygol ym Mangor yn siom enfawr i bobl yn y gogledd ac yn ergyd i weithwyr y GIG yno sydd ar hyn o bryd wedi eu llethu â gwaith oherwydd nad yw’r llywodraeth wedi cynllunio’r gweithlu yn ddigonol.

“Nid dim ond Plaid Cymru sydd eisiau hyn – mae’r arbenigwyr wedi galw amdano, mae gweithwyr y GIG ei eisiau, a galwodd adroddiad diweddar gan Bwyllgor Iechyd y Cynulliad Cenedlaethol am yr un peth.

“Mae’n bwysig ein bod yn angori myfyrwyr yn y gogledd. Trwy anelu i gael nifer cynyddol o israddedigion wedi eu lleoli yma, gallwn gryfhau gwasanaethau’r GIG ar draws y rhanbarth. Byddai modd i ni hefyd ddatblygu arbenigedd mewn meddygaeth wledig a hyfforddi meddygon i ddarparu gwasanaethau trwy gyfrwng y Gymraeg.

“Bydd Plaid Cymru yn parhau i weithio tuag at sefydlu ysgol feddygol annibynnol yn y pen draw ym Mangor, ond mae ein cynigion heddiw yn rhoi ffordd ymlaen i ni gyrraedd y nod o ddarparu gwasanaethau ysbyty cryf a chynaliadwy ar draws y gogledd.”

Siom ddiweddaraf Llafur i’r gogledd: Dim ysgol feddygol i Fangor

Cyhoeddodd y llywodraeth Lafur heddiw na fydd yn bwrw ymlaen gyda chynlluniau i sefydlu ysgol feddygol yn y gogledd. Mynegodd ACau Plaid Cymru eu siom gyda’r penderfyniad, y ceisiodd Llywodraeth Cymru ei gladdu ar wythnos olaf y tymor.

Dywedodd Ysgrifennydd Cabinet cysgodol Plaid Cymru dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol Rhun ap Iorwerth na fydd cael myfyrwyr yn treulio mwy o amser yng ngogledd Cymru yn cymryd lle sefydlu ysgol feddygol.

Galwodd AC Arfon Sian Gwenllian y mater yn frad ar ogledd Cymru.

Dywedodd AC Plaid Cymru dros Arfon Sian Gwenllian:

“Mae’r angen am ysgol feddygol ym Mangor yn glir, ac y mae Llywodraeth Cymru ei hun wedi cydnabod hyn. Ceisiodd Llywodraeth Cymru gladdu’r ergyd hon i fyfyrwyr meddygol a chleifion yn y gogledd ar ddiwrnod olaf busnes y llywodraeth.

“Brad ar bobl Bangor, Arfon a’r gogledd i gyd yw hyn. Bydd Plaid Cymru yn parhau i ymgyrchu dros greu ysgol feddygol yn y gogledd. Mae’n gam pwysig o ran datblygu gwasanaeth iechyd diogel a chynaliadwy yng ngogledd Cymru, a datblygu gwasanaethau arbenigol y tu hwnt i goridor yr M4.”

Meddai Ysgrifennydd Cabinet cysgodol Plaid Cymru dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol Rhun ap Iorwerth:

“Fe wyddom nad oes modd sefydlu ysgol feddygol dros nos, ond mae’r cyhoeddiad hwn yn ergyd ddifrifol. Rydym wastad wedi bod o blaid cydweithio i gychwyn pethau, a dydy dweud y bydd myfyrwyr “yn treulio mwy o amser yng ngogledd Cymru” ddim yn ddigon da. Mae arnom angen myfyrwyr wedi eu lleoli yn y gogledd, mae ar ein GIG eu hangen, a rhaid i ni roi cychwyn ar bethau. Mae’n amlwg nad oes gan y llywodraeth Lafur hon unrhyw uchelgais.”

Meddai AS Plaid Cymru dros Arfon Hywel Williams:

“Rwyf wedi dychryn ac yn flin gyda’r cyhoeddiad hwn. Bu’n ddealledig o’r cychwyn cyntaf mai sefydlu ysgol feddygol i Fangor oedd bwriad Llywodraeth Cymru, ac y mae Gweinidogion Iechyd blaenorol Cymru wedi dweud wrthyf i ac eraill fod Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr yn Fwrdd Iechyd Prifysgol oherwydd y byddai ysgol feddygol yn cael ei sefydlu mewn partneriaeth â’r brifysgol ym Mangor.”

Angen bwrw ymlaen ar frys i recriwtio meddygon

Plaid Cymru yn rhybuddio am yr angen dybryd i weithredu eu cynllun am fil o feddygon

Heb ymdrech bendant i gynyddu nifer y meddygon sy’n gweithio yng Nghymru gallai’r GIG wynebu eu gaeaf anoddaf eto, rhybuddiodd Ysgrifennydd Cabinet cysgodol Plaid Cymru dros Iechyd, Rhun ap Iorwerth.

Dros y tair blynedd diwethaf, disgynnodd nifer y meddygon teulu yng Nghymru o ryw 30. Yn y cyfamser, soniodd 97% o bob practis meddyg teulu fod cynnydd wedi bod yn y galw am apwyntiadau.

Galwodd Rhun ap Iorwerth ar i’r llywodraeth weithredu ar unwaith i roi cychwyn ar gynllun Plaid Cymru i hyfforddi a recriwtio mil o feddygon yn ychwanegol i’r GIG, neu fe allai’r gwasanaeth wynebu’r gaeaf mwyaf anodd hyd yma.

Meddai Ysgrifennydd Cabinet cysgodol Plaid Cymru dros Iechyd, Rhun ap Iorwerth:

“Mae’r galw am wasanaethau iechyd yn cynyddu tra bod nifer ein meddygon teulu yn gostwng. Oni fydd Llywodraeth Cymru yn gweithredu ar unwaith i gynyddu nifer y meddygon, gallai’r GIG wynebu eu gaeaf mwyaf anodd hyd yma.

“Bob gaeaf, mae’r galw am wasanaethau yn codi, ond eleni dyma ni’n nesau at gyfnod oeraf y flwyddyn gyda llai o feddygon teulu na thros y tair blynedd diwethaf. Mae angen i Lywodraeth Cymru ddod o hyd i gynllun ar fyrder.

“Dywed Llywodraeth Cymru wrthym fod ganddynt fwy o feddygon nac erioed o’r blaen yn gweithio yn y GIG, ond fe wyddom mai yn rhan amser y mae llawer o’r rhain yn gweithio. Mae nifer y meddygon teulu yn benodol wedi disgyn, ac y mae gwadu hyn yn gwneud tro gwael â holl weithlu’r GIG sy’n cael ei wthio i’r eithaf i gwrdd â galwadau ar weddill y gwasanaeth oherwydd prinder meddygon teulu.

“Byddai gweithredu ar unwaith i gychwyn rhoi ar waith gynllun Plaid Cymru i hyfforddi a recriwtio mil o feddygon yn ychwanegol i’r GIG yn cynyddu nifer y meddygon sy’n gweithio yn y gwasanaeth yn gyflym ac yn gynaliadwy. Rydym eisiau gweld mwy o lefydd yn ysgolion meddygol Cymru, ac yr ydym am roi cymhellion i feddygon weithio mewn ardaloedd lle mae’n anodd recriwtio fel bod gwasanaethau ym mhob rhan o Gymru yn cael eu cryfhau.”