Rhun yn defnyddio datganiad Cynulliad i ddymuno penblwydd hapus i ganolfan yng Nghaergybi sydd wedi rhoi Môn ar fap chwaraeon y byd

Defnyddiodd Rhun ddatganiad 90 eiliad yn y Cynulliad Cenedlaethol yr wythnos hon i ganmol gwaith Canolfan Codi Pwysau a Ffitrwydd Caergybi ac Ynys Môn.

Roedd Rhun wedi mynychu dathliadau’r Ganolfan yn 50 oed yng Ngwesty Bae Trearddur dros y penwythnos, a oedd hefyd yn gyfle i ddathlu llwyddiant y codwyr pwysau Gareth Evans, Hannah Powell ac erill, yn ogystal a thalu teyrnged i sefydlwr y Ganolfan a’r enillydd medal Cymanwlad, Bob Wrench.

Yr wythnos hon, gwnaeth Rhun ddatganiad yn y Senedd yn canmol gwaith y Ganolfan yn eu cymuned leol yn ogystal ag ar y llwyfan byd-eang. Dywedodd:

“Diolch am y cyfle i ddymuno pen-blwydd hapus i sefydliad sy’n gwneud cyfraniad enfawr at iechyd a ffitrwydd Ynys Môn, ac sydd hefyd, yn digwydd bod, yn ganolfan rhagoriaeth chwaraeon o safon fyd-eang.

“Un o uchafbwyntiau Gemau’r Gymanwlad eleni oedd perfformiad y codwr pwysau Gareth Evans a enillodd y fedal aur. Roedd ei gamp wrth godi pwysau yn aruthrol, ond yr un mor drawiadol oedd yr angerdd a ddangosodd wrth redeg at ei hyfforddwr, Ray Williams, i ddathlu. Roedd Ray ei hun wedi sylweddoli breuddwyd fel hyfforddwr, ond cyn hyfforddi, roedd ef ei hun wedi ennill aur i Gymru yng Ngemau 1986 yng Nghaeredin. Cyflwynwyd Ray i godi pwysau gan Bob Wrench, enillydd efydd yng Ngemau Christchurch yn 1974, a Bob oedd â’r weledigaeth o sefydlu Canolfan Godi Pwysau a Ffitrwydd Caergybi ac Ynys Môn 50 mlynedd yn ôl.

“Yn athro chwaraeon ysgol uwchradd, nid yn unig oedd o’n dalentog iawn wrth godi pwysau, ond hefyd gallai weld beth all codi pwysau ei gynnig i bobl ifanc yr ardal, na fyddai efallai wedi cael cyfleoedd tebyg fel arall. Roedd Ray a Gareth ymysg y miloedd i gael budd. I roi syniad i chi o lwyddiant HAWFC, mae Ray ei hun wedi hyfforddi codwyr pwysau i 97 o fedalau aur ieuenctid ac uwch ar lefelau Cymreig a rhyngwladol. Ond mae agwedd gymunedol y clwb yn un sydd yr un mor bwysig. Mae hwn yn ganolfan gyda’i drysau ar agor i BAWB.

“Felly, Pen-blwydd Hapus a hir oes i’r sefydliad yma sydd wedi gwneud cymaint i’w gymuned a, thrwy ragoriaeth, wedi gwneud cymaint i helpu rhoi Caergybi a Môn ar fap chwaraeon y byd.”

AC yn gofyn am gefnogaeth i Marina Caergybi ac i ddysgu gael eu gwersi ar ôl yr ymateb i storm Emma

Gofynnodd Aelod Cynulliad Ynys Môn Rhun ap Iorwerth heddiw i Lywodraeth Cymru am ddiweddariad ar y gwaith clirio ar ôl storm Emma ym mhorthladd Caergybi.

Fodd bynnag, roedd yn siomedig gyda’r ymateb, yn enwedig o ystyried effaith amgylcheddol ac economaidd y difrod, a’r ffaith fod pryderon yn dal i gael eu lleisio gan bobl leol am yr ymdrechion clirio.

Yn ei gwestiwn i’r Ysgrifennydd Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig yn y Cynulliad heddiw, gofynnodd Rhun ap Iorwerth:

“Wrth edrych yn ôl, dwi’n meddwl fod rhai cwestiynau difrifol ynghylch cyflymder yr ymateb i’r hyn a ddigwyddodd yng Nghaergybi. Rwy’n credu ei bod yn eithaf clir ei fod o wedi bod, ac yn parhau i fod, yn fater amgylcheddol difrifol. Felly, efallai y gallech chi ein diweddaru a gollwyd cyfle i ymyrryd yn gynnar, i ddelio ag effeithiau amgylcheddol yr hyn a ddigwyddodd. A pha wersi a ddysgwyd, o ran sicrhau, os oes anghytundeb ynghylch pwy ddylai gymryd drosodd, y gall Llywodraeth Cymru neu’ch cyrff perthnasol ymyrryd?

“Yn ail, wrth edrych ymlaen, gan fod hynny’n hanfodol nawr, mae arnom angen sicrwydd ar yr hyn sy’n digwydd. Rwyf wedi clywed adroddiadau y bore yma o bobl yn dychwelyd o’r môr i Gaergybi am y tro cyntaf ers y digwyddiad, a chael eu synnu gyda’r hyn sydd ddim wedi cael ei wneud hyd yma. Mae angen sicrwydd arnom ynglyn ag ailadeiladu’r marina, ar help i unigolion a busnesau yr effeithiwyd arnynt, ac wrth gwrs ar yr angen i gamu ymlaen yn nhermau y gwaith clirio amgylcheddol, oherwydd mae llawer i’w wneud eto.”

Ar ôl y sesiwn gwestiynau, ychwanegodd:

“Roedd hwn yn ymateb siomedig arall gan Ysgrifennydd y Cabinet am ymateb Llywodraeth Cymru a’i asiantaethau i ddinistr storm Emma yng Nghaergybi. Mae pobl sy’n gweithio yn y marina, pobl sydd wedi colli cychod, a phobl sydd wedi bod ar draethau gogledd-orllewin Ynys Môn eu hunain i glirio polystyren oherwydd eu pryder am yr effaith amgylcheddol yn dweud wrthyf nad oedd yr ymateb yn ddigon cyflym, bod yna ddryswch dros pwy ddylai fod yn gwneud beth a bod y broblem yn dal i fodoli heddiw.

“Rwy’n gwerthfawrogi ystyriaeth yr Ysgrifennydd Cabinet ynghylch cefnogaeth ariannol bosibl ar gyfer atgyweirio isadeiledd cyhoeddus, a glanhau difrod amgylcheddol, ond yr oeddwn yn gobeithio cael mwy o arweiniad gan y Llywodraeth ar hyn, yn enwedig o ystyried yr effaith ar yr amgylchedd ac ar yr economi leol yn Ynys Môn.”

Rhun yn gofyn am gymorth Llywodraeth i ddelio gyda effeithiau storm Emma ar Gaergybi

Yn dilyn effaith dinistriol storm Emma ar farina Caergybi yr wythnos diwethaf, fe gyflwynodd Rhun ap Iorwerth AM gwestiwn brys i Lywodraeth Cymru a gafodd ei ateb yn y Cynulliad heddiw.

Gofynnodd Aelod Cynulliad Ynys Môn i Lywodraeth Cymru am gymorth i’r busnesau gafodd eu heffeithio, am sicrwydd fod popeth yn cael ei wneud yn y tymor byr i gyfyngu ar y difrod amgylcheddol, ac yn y tymor hir am ymchwil i fewn i’r angen posibl am amddiffynfeydd môr i’r darn yna o’r harbwr yng Nghaergybi.

Yn siarad yn y Sened heddiw, dywedodd Rhun ap Iorwerth:

“Mi roeddwn i ym marina Caergybi ddydd Gwener, yn syth ar ôl y storm, ac mi roedd yr olygfa—llawer ohonoch chi wedi ei gweld hi ar y teledu ac ati—yn un wirioneddol dorcalonnus: dinistr llwyr yno. Wrth gwrs, mae yna lawer o gychod pleser personol yno, a rheini’n bwysig yn economaidd i’r ardal, ond buodd yna bymtheg o gychod masnachol yn y marina hefyd, a llawer o rheini wedi cael eu dinistrio neu eu difrodi yn rhannol. Nawr, mae’r holl fusnesau sy’n defnyddio’r marina yn rhan bwysig o economi forwrol Môn, ac o ystyried y pwyslais rŵan, o’r diwedd, diolch byth, ar ddatblygu strategaeth forwrol i Gymru, mi hoffwn i wybod pa fath o becyn cymorth gall y Llywodraeth ei roi at ei gilydd i gefnogi y busnesau yma rŵan yn eu hawr o angen yn y byr dymor.

“Yn ail, yn edrych y tu hwnt i’r tymor byr, a gaf i ymrwymiad y gwnaiff y Llywodraeth helpu i ariannu gwaith ymchwil i’r angen posib am amddiffynfa i’r rhan yma o’r harbwr yng Nghaergybi yn y dyfodol ac a ydych chi’n cytuno bod yna rôl bwysig iawn i adran astudiaethau eigion Prifysgol Bangor yn y gwaith yma, yn cynnwys defnydd o’u llong ymchwil, y Prince Madog?

“Yn olaf wedyn—ac yn allweddol—rydych chi wedi cyfeirio ato fo, yn y byr dymor, rydym ni yn wynebu problemau amgylcheddol difrifol yn sgil y storm. Rydw i’n deall nad oedd yna ormod o danwydd yn y llongau; bod y rhan fwyaf o hwnnw wedi cael ei gasglu, ond yn sicr rydym ni’n wynebu bygythiad mawr o ran llygredd yn dod o weddillion polysterin y pontŵns yn y marina. Rŵan, bum niwrnod ymlaen, mi hoffwn i ddiweddariad ynglŷn â’r hyn sydd yn cael ei wneud i ddelio â’r llygredd yna a’r sicrwydd y bydd beth bynnag sydd ei angen yn cael ei wneud i sicrhau nad ydym ni’n wynebu mwy o’r dinistr amgylcheddol yma rydym ni wedi’i weld yn barod.”

Ychwanegodd yn ddiweddarach:

“Roeddwn yn falch o glywed yr Ysgrifennydd Cabinet yn dweud ei bod yn hapus i ystyried rhoi cymorth ariannol posib ar gyfer atgyweirio isadeiledd ac edrychaf ymlaen i gael diweddariad pellach ganddi ar ô lei hymweliad i Ynys Môn yfory.”

AC yn canmol prosiect ‘cyntaf erioed’ sy’n digwydd yng Nghaergybi

Bu Aelod Cynulliad Ynys Môn Rhun ap Iorwerth yn ymweld â Minesto ar ddydd Gwener i weld datblygiadau diweddaraf y prosiect.

Mae’r swyddfa yng nghanol Caergybi wedi ago rei drysau ers dydd mercher ac yn cyflogi pobl leol. Y gobaith yw y bydd y ‘barcud’ cyntaf yn y dŵr erbyn mis Medi, er fod y dyddiad yn ddibynnol ar y tywydd a’r llanw.

Yn siarad wedi’r ymweliad, dywedodd Rhun:
 
“Mae’n wych gweld y weledigaeth yma’n dod yn agosach ac agosach at gael ei wireddu. Dylai gweld yr offer yn cael ei baratoi ar gyfer cael ei lawnsio yng Nghaergybi fod yn destun balchder i ni yma ym Môn.
 
“Yn barod, mae’r nifer sy’n cael eu cyflgoi – bron pawb yn lleol – yn tyfu’n raddol , a busnesau fel Iar Gychod Caergybi yn dod yn ran bwysig o brosiect Minesto.
 
“Dyma’r cyntaf yn y byd – ac mae’n digwydd yma. Mae’r potensial i ni yn nhermau swyddi a buddiannau economaidd eraill yn anferth, a rydw i’n dymuno’r gorau i holl dîm Minesto.”

Fideo: Fy araith yn nadl Plaid Cymru ar fancio

“Mae wedi dod yn amlwg bod yna batrwm yn datblygu, ac mae sawl Aelod wedi cyfeirio ato yn barod—y patrwm yma o ganoli mewn nifer o ‘hubs’ ardal, ac mae beth sy’n digwydd ar Ynys Môn yn esiampl wych o hyn. Ar Ynys Môn, ac eithrio Ynys Gybi am eiliad, yn dilyn cyhoeddiadau diweddar, dim ond yn Llangefni fydd yna unrhyw fanc llawn-amser ar agor o gwbl. Mae Barclays rhan-amser yn Amlwch, ond mae Caergybi, fel prif ardal boblog Ynys Môn, hefyd wedi clywed yn ddiweddar ei bod hi’n colli ei HSBC. Felly, mae yna batrwm yn datblygu yma. Y cyhoeddiadau rydym ni wedi eu cael yn ddiweddar ydy: cau NatWest yn Amlwch, yng Nghaergybi, ym Miwmares ac ym Mhorthaethwy; a HSBC yn mynd yng Nghaergybi, yn Amlwch, ym Mhorthaethwy a Biwmares yn ddiweddar. Nid dim ond y banciau chwaith, ond sefydliadau ariannol yn ehangach—Yorkshire Building Society yn Llangefni i gau hefyd.

“Ac os gwnaf roi sylw i Fiwmares am eiliad, yn yr un ffordd ag y clywsom ni hanes gan Llyr Gruffydd am wasanaethau yn cael eu sugno i ffwrdd, pan gafwyd y cyhoeddiadau gan NatWest a HSBC am gau Biwmares: ‘Peidiwch â phoeni—dim ond 4 milltir i ffwrdd ydy Porthaethwy.’ Wrth gwrs, mae Porthaethwy hefyd wedi clywed bod y banciau hynny yn cau erbyn hyn.

“Y rheswm rydym yn ei glywed yw bod mwy o fancio yn digwydd ar-lein; wrth gwrs, mae hynny yn ffeithiol gywir. Mae yna lawer o wasanaethau ar gael yn y post, rydym yn ei glywed; wrth gwrs bod hynny yn wir hefyd. Ond gyda phob parch i swyddfeydd post, sydd yn cynnig mwy a mwy o wasanaethau o ran gallu talu arian i mewn a thynnu arian allan, nid yw’r cyngor, y gwasanaethau ychwanegol a’r gefnogaeth y gellid ei chael drwy ganghennau ddim ar gael. Dyna’r math o gefnogaeth mae’r pobl mwyaf bregus ei hangen. Nid wyf yn disgwyl gweld dychwelyd i’r dyddiau lle mae gan bob tref fach gangen o bob banc, ond rhywsut mae angen sicrhau bod gwasanaeth ariannol sylfaenol ar gael i bawb o fewn pellter synhwyrol a chymedrol.

“O ran yr ymgynghori sy’n digwydd, mae gen i lythyr gan NatWest yn fan hyn ynglŷn â chau cangen Porthaethwy yn dweud bod yna bump ATM—peiriant twll yn y wal—ar gael o fewn milltir i’r gangen, felly beth ydy’r ots am golli y peiriant ATM hwnnw? Wel, beth wnes i bwyntio allan i NatWest oedd bod pedwar o’r rheini ar y tir mawr—un ohonyn nhw yn Ysbyty Gwynedd ac un ohonyn nhw yng Ngholeg Menai; hynny ydy, camarwain pobl drwy roi yr argraff bod yna wasanaethau amgen ar gael. Nid oes yna ddim; un sydd yna ar gael ym Mhorthaethwy, fel mae’n digwydd, ac nid yw hwnnw, chwaith, yng nghanol y dref.”

Cyfarfod agored yng Nghaergybi

Bu AC Ynys Môn Rhun ap Iorwerth yn cynnal cyfarfod cyhoeddus ddoe yng Nghaerdydd, lle’r oedd etholwyr yn gosod yr agenda.
 
Roedd y cyfarfod yn adeilad y Sea cadets yn Newry, Caergybi, yn gyfle i drigolion lleol gael dweud eu dweud ar faterion o bwys iddyn nhw neu’r dref.

Yn siarad wedi’r cyfarfod, dywedodd Rhun ap Iorwerth:
 
“Diolch i’r rhai a ddaeth i’r cyfarfod agored yng Nghaergybi. Cawsom drafodaeth adeiladol ar amryw o bynciau – o gyfleoedd swyddi lleol i’r farchnad sengl, o gysylltiadau trafnidiaeth rhwng de a gogledd i gysylltiadau trydn ar draws yr ynys.
 
“I’r rhai ohonoch nad oedd yn gallu dod, rydw i wastad ar gael i drafod unrhyw fater o bwys i chi. Cysylltwch â mi – rhun.apiorwerth@cynulliad.cymru – neu dewch if y nghyfarfod cyhoeddus nesaf yn Amlwch.”
 
Bydd Rhun ap Iorwerth yn cynnal cyfarfod cyhoeddus gyda chroeso cynnes i bawb yn y Dinorben Arms, Amlwch ar nos Iau, Tachwedd 10fed am 6:00pm.

AC yn holi am effaith cynlluniau ffiniau Llywodraeth y DG ar Gaergybi ac Ynys Môn

Mae AC Ynys Môn Rhun ap Iorwerth wedi codi cwestiynau yn siambr y Cynulliad ynglŷn â’r effaith ar y cysylltiad Caergybi-Dulyn os oes ffin i gael ei gosod o amgylch ynys Iwerddon.

Yn ystod Cwestiynau i’r Prif Weinidog yr wythnos hon, siaradodd Rhun ap Iorwerth am bwysigrwydd Porthladd Caergybi. Dywedodd:

“Yn fy etholaeth i, Ynys Môn, mae’r cwestiwn o ffiniau efo Iwerddon yn un o’r cwestiynau mwyaf allweddol o ran y drafodaeth am adael yr Undeb Ewropeaidd. Os oes ffin i gael ei gosod o gwmpas ynys Iwerddon, fel sy’n cael ei hawgrymu—ac mae Ysgrifennydd Gwladol Gogledd Iwerddon wedi dweud ei fod am gryfhau rheolaeth ffiniau ym mhorthladdoedd a meysydd awyr Iwerddon—beth yw asesiad y Prif Weinidog o effaith debygol hynny ar y man croesi pwysicaf o ran masnach rhwng Prydain ac Iwerddon, sef, yn fy etholaeth i, porthladd Caergybi?”

Yn ei ymateb, fe wnaeth y Prif Weinidog hefyd daflu dŵr oer ar gynlluniau Llywodraeth y DG i osod ffin Prydain ym mhorthladdoedd a meysydd awyr Iwerddon, gan rybuddio am nifer o broblemau gyda’r cynlluniau, a gan ddweud nad oes neb eto wedi do di fyny hefo unrhyw ffordd o ddatrys y broblem a nad yw hynny o les i drigolion Ynys Môn na Chaergybi. Fodd bynnag,dywed Plaid Cymru ei bod hi’n amser i Llafur Cymru fod yn fwy pendant a chyson.

Clip fideo o’r cwestiwn ac ateb yn y Senedd yr wythnos hon:

Yn siarad yn ddiweddarach, ychwanegodd Rhun ap Iorwerth:

“Byddai’r posibilrwydd o osod ffin galed yn yr Iwerddon ddim yn ei gwneud yn ddeniadol iawn i bobl i deithio a gwneud busnes trwy Gaergybi. Mae tua 2.1 miliwn o deithwyr yn teithio trwy Caergybi yn flynyddol yn ogystal â 500,000 o geir, a 400,000 o gerbydau cludo nwyddau. Mae Llywodraeth y DG wedi datgan ei fod eisiau gosod y ffin Brydeinig ym mhorthladdoedd a meysydd awyr Iwerddon, sy’n golygu y bydd pasio drwy borthladd Caergybi yn creu anhawster difesur i’r teithwyr a cherbydau hyn.

“Mae hyn unwaith eto yn dangos bod rhwygo Cymru a’r DG allan o’r Farchnad Sengl yn ffolineb, gan y bydd yn golygu bod ffin yr UE ym mhorthladdoedd Cymru a fydd yn cynyddu costau busnes yn sylweddol ac yn rhoi masnach a swyddi mewn perygl.

“Bydd gadael y Farchnad Sengl yn cael effaith enfawr ar swyddi yng Nghymru ac eto mae’r blaid Lafur wedi methu yn llwyr i amlinellu safbwynt cydlynol arno. Er gwaethaf cydnabod y byddai rhoi ffin galed yn Iwerddon yn creu problemau, mae’r llywodraeth Lafur yng Nghymru wedi mabwysiadu dull ‘Brexit caled’ a phleidleisio i adael y Farchnad Sengl tra bod y Blaid Lafur yn ganolog wedi hyrwyddo aros yn y Farchnad Sengl.

“Mae’n amlwg mai aros yn y Farchnad Sengl sydd orau ar gyfer swyddi, masnach ac i deithwyr yng Nghymru. Bydd Plaid Cymru yn ymgyrchu dros aelodaeth o’r Farchnad Sengl oherwydd dyna beth sydd er lles gorau Cymru.”

Angen gwrando ar farn leol ac ailystyried penderfyniad llysoedd, medd AC

Mae AC Ynys Môn Rhun ap Iorwerth yn gofyn i’r Llywodraeth wrando ar farn lleol ac ailystyried eu penderfyniad i gau llysoedd Môn.

Yn dilyn datganiad diweddar Llywodraeth y DG eu bod am gau’r llysoedd yng Nghaergybi a Llangefni, er gwaethaf gwrthwynebiad lleol yn ystod y broses ymgynghori, mae Rhun wedi ysgrifennu atynt yn galw arnynt i ailystyried. Dywed:

“Fe ddangosodd y broses ymgynghori fod gwrthwynebiad clir i gau’r llysoedd. Allan o bob un a wnaeth ymateb am Lys Ynadon Caergybi, er enghraifft, nid oedd yr un ohonynt yn cefnogi’r cynnig i gau.

“Ond er gwaethaf hyn, ac er gwaetha’r achos cryf a oedd wedi cael ei wneud gan gynrychiolwyr etholedig o sawl plaid ar sawl lefel, yn ogystal â gan gyfreithwyr ac ynadon lleol a defnyddwyr eraill o’r llysoedd i gadw llysoedd Caergybi a Llangefni ar agor, daeth y llywodraeth i’r casgliad y dylid cau’r ddau.

“Er eu bod nhw’n dweud eu bod yn chwilio am ffyrdd eraill o ddarparu gwasanaethau ar Ynys Môn, siawns y dylid fod wedi gwneud hyn cyn gwneud y penderfyniad i gau.

Rydw i’n dal i gredu y byddai’r penderfyniad i gau yn cael effaith andwyol ar gyfiawnder lleol ac felly wedi galw arnynt i ailystyried ac i wrando ar farn mwyafrif y rhai a wnaeth ymateb i’r ymgynghoriad.”

Rhun yn ymweld â Gwylwyr y Glannau Caergybi

Bu Aelod Cynulliad Ynys Môn yn ymweld â Chanolfan Gwylwyr y Glannau yng Nghaergybi i ddysgu mwy am eu gwaith. Yn dilyn yr ymweliad, dywedodd:

“Ers yr ad-drefnu mawr fu yn strwythurau Gwylwyr y Glannau ledled Prydain ychydgig flynyddoedd diwethaf, mae Caergybi wedi dod yn ganolfan fwy pwysig fyth i’r gwasanaeth. Mae’n edrych ar ol ardal sydd yn ymestyn o ardal y llynoedd i Aberdyfi. Roedd yn bwysig i fi ddeall natur y gwaith hwnnw – sy’n amrywio o reoli traffic llongau ar y môr i ddiogelwch. Cefais gyfle hefyd i drafod gwaith y timau proffesiynol a gwirfoddol sy’n ymwneud a Chwilio ac Achub ar ein Glannau.”

Cafodd Rhun hefyd y cyfle i weld yr hofrenyddion newydd sy’n cael eu defnyddio ar gyfer gwaith Chwilio ac Achub. Ychwanegodd:

“Mae colli’r hofrenyddion RAF melyn cyfarwydd wedi bod yn anodd mewn llawer ffordd, ond cefais weld drosof fy hun cymaint mwy abl a blaengar yn dechnolegol ydi hofrenyddion newydd Gwylwyr y Glannau. Yr hyn sy’n bwysig ydi bod gwasanaeth cyflawn ar gael i warchod y rhai sy’n mynd i drafferthion ar y mor neu ar y mynyddoedd, ac mae’r tim o staff hedfan a staff cefnogol mor ymroddedig ag erioed.”