Mae Rhun ap Iorwerth AC wedi addo cefnogi ymgyrch Pancreatic Cancer UK sy’n gofyn am driniaeth gyflymach ar gyfer pobl â chanser pancreas – mae’r cancr yma yn lladd tri o bob pedwar o gleifion o fewn blwyddyn o ddiagnosis, sy’n golygu fod o’r canser sydd yn lladd cyflymaf. Mae’r elusen yn galw ar Lywodraeth Cymru i osod uchelgais newydd i ddechrau triniaeth ar gyfer cleifion canser pancreas ar draws y DU o fewn 20 diwrnod o dderbyn diagnosis erbyn 2024.

Mewn digwyddiad i dynnu sylw at ymgyrch Triniaeth Gyflymach Galw Pancreatig y DU, a gynhaliwyd yn y Cynulliad Cenedlaethol, clywodd Rhun ap Iorweth AC y gallai llawer mwy o gleifion canser pancreas fod yn gymwys i gael llawdriniaeth – yr unig iachâd cyfredol ar gyfer y clefyd pe bai oedi yn cael ei ddileu i driniaeth. Er mwyn helpu i wireddu’r uchelgais hon, mae’r elusen yn argymell cyflwyno rhaglen driniaeth newydd a oedd wedi lleihau amser cleifion i lawdriniaeth o fewn dau fis i ychydig dros bythefnos yn ddiweddar.

Yn ôl Rhun ap Iorweth AC: “Mae 142 o bobl o fewn Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr yn derbyn diagnosis o ganser y pancreas bob blwyddyn, ond yn anffodus mae llai na saith y cant yn goroesi tu hwnt i bum mlynedd. Mae hyn yn annerbyniol ac mae angen gwneud llawer mwy i wella’r canlyniadau i bobl sydd â’r afiechyd marwol hwn.

“Rwy’n gobeithio y bydd pawb yn Ynys Môn yn ymuno â mi i gefnogi’r ymgyrch hon i drawsnewid y dyfodol i bobl sydd wedi derbyn diagnosis o ganser pancreatig a’u helpu i gael triniaeth cyn iddi fod yn rhy hwyr.”

Rhyddhaodd yr elusen adroddiad i gyd-fynd â’r ymgyrch a ddatgelodd fod cleifion canser pancreas sydd yn derbyn llawdriniaeth, yn ddeg gwaith fwy tebygol o fyw am bum mlynedd neu fwy na chleifion nad ydynt yn derbyn llawdriniaeth (1). Dengys dadansoddiad newydd gan Cancer Pancreatic UK, os cynyddir hyd yn oed gynnydd cymedrol yng nghyfran y cleifion sy’n derbyn llawdriniaeth (o’r gyfradd gyfredol o lai na deg y cant, i ddim ond 15 y cant) dros bum mlynedd, gallai roi o leiaf blwyddyn ychwanegol o amser gwerthfawr gyda’i hanwyliaid i 2,100 o gleifion mwy ar draws y DU gyda’r posibilrwydd hefyd o fod yn achub bywyd (*).

Er mwyn helpu i gyflawni’r cynnydd, mae’r elusen yn galw am gyflwyno modelau triniaeth gyflym ar gyfer canser pancreas yn y GIG yn debyg i’r rhai sydd eisoes ar waith ar gyfer canserau mwy adnabyddus megis y fron a’r brostad. Byddai hyn yn cynnwys sefydlu clinigau un stop lle gall cleifion gael yr holl brofion i benderfynu ar ei haddasrwydd ar gyfer llawdriniaeth yn yr un lle. Byddai nyrsys clinigol arbenigol yn cael eu recriwtio i gydlynu gyda gwasanaethau eraill y GIG yn ogystal â chynorthwyo cleifion. Byddai gweithredu’r ddau fesur hyn yn cyflymu penderfyniadau triniaeth yn sylweddol. Y nifer o brofion sy’n ofynnol, yr amseroedd aros, a’r angen i ymgynghori â meddygon o sawl arbenigedd oherwydd cymhlethdod canser y pancreas yw’r rheswm am nifer o’r oedi wrth drin y clefyd pan nad oes amser i’w wastraffu.

Dywedodd Diana Jupp, Prif Weithredwr Pancreatic Cancer UK: “Rydym yn hynod ddiolchgar i Rhun ap Iorweth AC am ddangos ei gefnogaeth i’n hymgyrch Triniaeth Galw Gyflym. Mae gormod o gleifion canser y pancreas yn cael eu gwadu o’i hunig gyfle i oroesi oherwydd nad ydynt yn cael eu trin yn ddigon cyflym. Mae tri o bob pedwar o bobl a gafodd ddiagnosis gyda’r clefyd dinistriol hwn yn marw o fewn blwyddyn, , sy’n golygu fod o’r canser sydd yn lladd cyflymaf. Mae o mor gyflym o greulon, fel na all cleifion ddisgwyl. Yn y blynyddoedd diwethaf, gwelsom gynnydd rhagorol mewn canserau eraill megis y fron a’r brostad, a diffyg cynnydd syfrdanol ar gyfer y pancreas. Gyda’n gilydd, gallwn ni newid hynny.

“Rydyn ni’n annog pobl o Ynys Môn i arwyddo’r ddeiseb sydd yn galw ar y llywodraeth i adnabod canser y pancreas fel un argyfyngus. Mae’n rhaid i bawb sy’n cael eu heffeithio gan ganser y pancreas fod yn fwy uchelgeisiol a sicrhau bod pawb yn cael eu trin o fewn 20 diwrnod o gael diagnosis. ”

Mae tri o bob pedwar o bobl â chanser y pancreas yn marw o fewn blwyddyn o ddiagnosis sy’n golygu fod o’r canser sydd yn lladd cyflymaf. Mae goroesi yn anodd ac mae wedi gorwedd tu ôl i ganserau eraill ers y 1970au, gyda llai na saith y cant o bobl â chleifion canser pancreas yn byw am bum mlynedd (4). Mae’r nifer sydd yn goroesi canser pancreas yn y DU yn is na chymheiriaid Ewrop: mae gan Wlad Belg a’r Almaen oroesiad o bum mlynedd, mae 12 y cant ac 11 y cant yn goroesi yn y drefn honno.

Mae Pancreatic Cancer UK yn galw ar Lywodraeth y DU a gweinyddiaethau datganoledig i osod uchelgais newydd i drin pob claf sydd yn derbyn diagnosis â chanser y pancreas ymhen 20 diwrnod erbyn 2024. I gael gwybod mwy am ymgyrch Triniaeth Galw Gyflym a llofnodi’r ddeiseb, ewch i: www.pancreaticcancer.org.uk/demandfastertreatment