Category Archives: Fideo

Fideo: Rhowch flaenoriaeth i ardaloedd heb fand eang, medd AC Môn

Posted on by

Bu Aelod Cynulliad Ynys Môn, Rhun ap Iorwerth, ddoe yn cwestiynau Lywodraeth Cymru am gynllun olynol Cyflymu Cymru ar ran cymunedau ar Ynys Môn sy’n dal i aros am gysylltiad band eang cyflym.

Ym mis Ebrill eleni, gwnaeth AC Ynys Môn gais i etholwyr ar facebook ac yn y papurau lleol i roi gwybod iddo am eu profiad o fand eang, ac yn benodol lle mae problemau’n dal i fodoli ar ôl i’r cynllun Cyflymu Cymru ddod i ben.

Roedd yr ymateb a gafodd yn dangos er mai’r broblem mewn rhai ardaloedd oedd fod pobl yn gallu cael mynediad at fand eang cyflym ond nad oeddent yn ymwybodol o hynny, mewn ardaloedd eraill, mae problemau band eang yn dal i fodoli gyda rhywfaint o waith wedi’i wneud, ond gyda rhai eiddo wedi colli allan o drwch blewyn.

Felly, defnyddiodd Rhun sesiwn gwestiynau yn y Cynulliad i Ysgrifennydd perthnasol y Cabinet i ofyn iddi sicrhau y byddai’r ardaloedd hyn yn cael blaenoriaeth o dan y cynllun olynol i Cyflymu Cymru.

Wrth siarad yn y Senedd, dywedodd Mr ap Iorwerth:

“Rydw i wedi cysylltu â chi fel Gweinidog yn y gorffennol yn adrodd am broblemau efo band llydan yn Ynys Môn. Mi wnes i apêl yn ôl ym mis Ebrill am y wybodaeth ddiweddaraf.  Mae’n amlwg bod yna nifer o ardaloedd sydd wedi colli allan o drwch blewyn, o bosibl, ar y rhaglen Cyflymu Cymru—mae ardaloedd Llanddona, Llansadwrn, Brynsiencyn, Cefniwrch a Rhyd-wyn yn rhai sydd wedi amlygu’u hunain.

“Yn yr ardaloedd hynny, mi oedd gwaith wedi dechrau ar baratoi ar gyfer cysylltiad. Yn amlwg, mi oedd yna siom fawr o weld y rhaglen yn dod i ben heb i’r gwaith gael ei gwblhau. A ydych chi mewn sefyllfa i allu rhoi sicrwydd i’r etholwyr yma y byddan nhw’n flaenoriaeth—hynny yw, y bydd cwblhau gwaith a oedd wedi’i ddechrau yn flaenoriaeth o dan y rhaglen newydd, pan ddaw honno?”

Yn ei hymateb, cadarnhaodd Ysgrifennydd y Cabinet fod hynny’n fater o drafod rhwng Llywodraeth Cymru a BT, ond eu bod nhw dal yng nghanol y broses gaffael ar hyn o bryd ar gyfer y rhaglen newydd.

AC yn gofyn am gefnogaeth i Marina Caergybi ac i ddysgu gael eu gwersi ar ôl yr ymateb i storm Emma

Posted on by

Gofynnodd Aelod Cynulliad Ynys Môn Rhun ap Iorwerth heddiw i Lywodraeth Cymru am ddiweddariad ar y gwaith clirio ar ôl storm Emma ym mhorthladd Caergybi.

Fodd bynnag, roedd yn siomedig gyda’r ymateb, yn enwedig o ystyried effaith amgylcheddol ac economaidd y difrod, a’r ffaith fod pryderon yn dal i gael eu lleisio gan bobl leol am yr ymdrechion clirio.

Yn ei gwestiwn i’r Ysgrifennydd Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig yn y Cynulliad heddiw, gofynnodd Rhun ap Iorwerth:

“Wrth edrych yn ôl, dwi’n meddwl fod rhai cwestiynau difrifol ynghylch cyflymder yr ymateb i’r hyn a ddigwyddodd yng Nghaergybi. Rwy’n credu ei bod yn eithaf clir ei fod o wedi bod, ac yn parhau i fod, yn fater amgylcheddol difrifol. Felly, efallai y gallech chi ein diweddaru a gollwyd cyfle i ymyrryd yn gynnar, i ddelio ag effeithiau amgylcheddol yr hyn a ddigwyddodd. A pha wersi a ddysgwyd, o ran sicrhau, os oes anghytundeb ynghylch pwy ddylai gymryd drosodd, y gall Llywodraeth Cymru neu’ch cyrff perthnasol ymyrryd?

“Yn ail, wrth edrych ymlaen, gan fod hynny’n hanfodol nawr, mae arnom angen sicrwydd ar yr hyn sy’n digwydd. Rwyf wedi clywed adroddiadau y bore yma o bobl yn dychwelyd o’r môr i Gaergybi am y tro cyntaf ers y digwyddiad, a chael eu synnu gyda’r hyn sydd ddim wedi cael ei wneud hyd yma. Mae angen sicrwydd arnom ynglyn ag ailadeiladu’r marina, ar help i unigolion a busnesau yr effeithiwyd arnynt, ac wrth gwrs ar yr angen i gamu ymlaen yn nhermau y gwaith clirio amgylcheddol, oherwydd mae llawer i’w wneud eto.”

Ar ôl y sesiwn gwestiynau, ychwanegodd:

“Roedd hwn yn ymateb siomedig arall gan Ysgrifennydd y Cabinet am ymateb Llywodraeth Cymru a’i asiantaethau i ddinistr storm Emma yng Nghaergybi. Mae pobl sy’n gweithio yn y marina, pobl sydd wedi colli cychod, a phobl sydd wedi bod ar draethau gogledd-orllewin Ynys Môn eu hunain i glirio polystyren oherwydd eu pryder am yr effaith amgylcheddol yn dweud wrthyf nad oedd yr ymateb yn ddigon cyflym, bod yna ddryswch dros pwy ddylai fod yn gwneud beth a bod y broblem yn dal i fodoli heddiw.

“Rwy’n gwerthfawrogi ystyriaeth yr Ysgrifennydd Cabinet ynghylch cefnogaeth ariannol bosibl ar gyfer atgyweirio isadeiledd cyhoeddus, a glanhau difrod amgylcheddol, ond yr oeddwn yn gobeithio cael mwy o arweiniad gan y Llywodraeth ar hyn, yn enwedig o ystyried yr effaith ar yr amgylchedd ac ar yr economi leol yn Ynys Môn.”

Rhun yn gofyn am gymorth Llywodraeth i ddelio gyda effeithiau storm Emma ar Gaergybi

Posted on by

Yn dilyn effaith dinistriol storm Emma ar farina Caergybi yr wythnos diwethaf, fe gyflwynodd Rhun ap Iorwerth AM gwestiwn brys i Lywodraeth Cymru a gafodd ei ateb yn y Cynulliad heddiw.

Gofynnodd Aelod Cynulliad Ynys Môn i Lywodraeth Cymru am gymorth i’r busnesau gafodd eu heffeithio, am sicrwydd fod popeth yn cael ei wneud yn y tymor byr i gyfyngu ar y difrod amgylcheddol, ac yn y tymor hir am ymchwil i fewn i’r angen posibl am amddiffynfeydd môr i’r darn yna o’r harbwr yng Nghaergybi.

Yn siarad yn y Sened heddiw, dywedodd Rhun ap Iorwerth:

“Mi roeddwn i ym marina Caergybi ddydd Gwener, yn syth ar ôl y storm, ac mi roedd yr olygfa—llawer ohonoch chi wedi ei gweld hi ar y teledu ac ati—yn un wirioneddol dorcalonnus: dinistr llwyr yno. Wrth gwrs, mae yna lawer o gychod pleser personol yno, a rheini’n bwysig yn economaidd i’r ardal, ond buodd yna bymtheg o gychod masnachol yn y marina hefyd, a llawer o rheini wedi cael eu dinistrio neu eu difrodi yn rhannol. Nawr, mae’r holl fusnesau sy’n defnyddio’r marina yn rhan bwysig o economi forwrol Môn, ac o ystyried y pwyslais rŵan, o’r diwedd, diolch byth, ar ddatblygu strategaeth forwrol i Gymru, mi hoffwn i wybod pa fath o becyn cymorth gall y Llywodraeth ei roi at ei gilydd i gefnogi y busnesau yma rŵan yn eu hawr o angen yn y byr dymor.

“Yn ail, yn edrych y tu hwnt i’r tymor byr, a gaf i ymrwymiad y gwnaiff y Llywodraeth helpu i ariannu gwaith ymchwil i’r angen posib am amddiffynfa i’r rhan yma o’r harbwr yng Nghaergybi yn y dyfodol ac a ydych chi’n cytuno bod yna rôl bwysig iawn i adran astudiaethau eigion Prifysgol Bangor yn y gwaith yma, yn cynnwys defnydd o’u llong ymchwil, y Prince Madog?

“Yn olaf wedyn—ac yn allweddol—rydych chi wedi cyfeirio ato fo, yn y byr dymor, rydym ni yn wynebu problemau amgylcheddol difrifol yn sgil y storm. Rydw i’n deall nad oedd yna ormod o danwydd yn y llongau; bod y rhan fwyaf o hwnnw wedi cael ei gasglu, ond yn sicr rydym ni’n wynebu bygythiad mawr o ran llygredd yn dod o weddillion polysterin y pontŵns yn y marina. Rŵan, bum niwrnod ymlaen, mi hoffwn i ddiweddariad ynglŷn â’r hyn sydd yn cael ei wneud i ddelio â’r llygredd yna a’r sicrwydd y bydd beth bynnag sydd ei angen yn cael ei wneud i sicrhau nad ydym ni’n wynebu mwy o’r dinistr amgylcheddol yma rydym ni wedi’i weld yn barod.”

Ychwanegodd yn ddiweddarach:

“Roeddwn yn falch o glywed yr Ysgrifennydd Cabinet yn dweud ei bod yn hapus i ystyried rhoi cymorth ariannol posib ar gyfer atgyweirio isadeiledd ac edrychaf ymlaen i gael diweddariad pellach ganddi ar ô lei hymweliad i Ynys Môn yfory.”

Dylai’r cysylltiad trydan barchu Cenedlaethau’r Dyfodol, medd AC

Posted on by

Bu Aelod Cynulliad Ynys Môn Rhun ap Iorwerth yn holi Llywodraeth Cymru am pa rôl allai Deddf Cenedlaethau’r Dyfodol ei chwarae mewn datblygiadau isadeiledd trydan yn Ynys Môn.

Dywedodd Rhun mai cysylltiad o dan y môr neu’r ddaear, yn hytrach na pheilonau newydd, fyddai’n gwarchod buddiannau pobl Môn rwan a chenedlaethau’r dyfodol orau, a dyma beth mae pobl Môn yn ofyn amdano. Nododd fod gennym Ddedf Cenedlaethau’r Dyfodol yng Nghymru a dylai’r cysylltiad trydan fod yn unol ag egwyddorion y ddeddf.

Yn siarad yn y siambr heddiw, dywedodd Rhun ap Iorwerth:

“Mae Grid Cenedlaethol yn bwriadu codi cysylltiad trydan newydd ar draws Ynys Môn efo’r gost yn brif – os nad yr unig – factor mewn penderfynu sut gysylltiad i’w gael, a beth maen nhw am wneud ydy mynd am yr opsiwn rhataf, sef peilonau uwchben y ddaear yn hytrach na mynd o dan y ddaear neu o dan y môr sef beth rydym ni yn Ynys Môn yn gofyn amdano fo.

“Mynd o dan y môr neu o dan y tir fyddai’n gwarchod buddiannau Ynys Môn rŵan, a chenedlaethau’r dyfodol yn Ynys Môn, ac mae ganddom ni Ddeddf Cenedlaethau’r Dyfodol yma yng Nghymru.

“Rŵan, chi ydy’r Ysgrifennydd Cabinet sydd â chyfrifoldeb dros weithrediad y Ddeddf honno. A ydych chi’n barod i roi ymrwymiad i weithio efo fi ac eraill fel ymgyrchwyr yn erbyn peilonau i wthio ar Grid, ar Ofgem, ar Lywodraeth Prydain – fydd yn gwneud y penderfyniad yn y pen draw – i sicrhau bod y cynllun cysylltu yma ddim ond yn gallu digwydd yn unol ag egwyddorion y darn pwysig yna o ddeddfwriaeth sydd wedi cael ei basio yn y lle yma?”

Yn ei ymateb, dywedodd yr Ysgrifennydd Cabinet:

“Rydw i’n gwybod am y gwaith y mae e wedi’i wneud yng nghyd-destun yr ynys ar y pwnc yma. Rydym ni fel Llywodraeth yn gweithio’n agosach gyda’r cyngor lleol ar y pethau mae ef wedi cyfeirio atyn nhw.

“Roeddwn i’n falch i weld y datganiad gan National Grid yn dweud

‘While these do not specifically place requirements on the National Grid or the development of new transmission lines, National Grid believes that the aims of the Act are important and deserve consideration.’

“Felly, mae yna beth gydnabyddiaeth gan y Grid Cenedlaethol o effaith y Ddeddf.

“Rwy’n clywed yr hyn y mae’r Aelod yn ei ddweud o ran ceblau dan y ddaear neu dan y môr, a safbwynt gychwynnol Llywodraeth Cymru yw mai tanddaearu yw’r dewis a ffefrir, ond bydd angen cael trafodaethau, abydd yr awdurdod lleol a Llywodraeth Cymru yn cymryd rhan mewn ynddynt wrth inni geisio gwneud yn fawr o’r manteision i’r ynys tra’n lliniaru effeithiau’r datblygiadau hyn.”

Yn siarad wedi’r cyfarfod yn y Senedd, ychwanegodd Rhun ap Iorwerth:

“Byddaf yn cyfarfod gyda Grid Cenedlaethol yn fuan i drafod y mater yma ymhwllach gyda nhw. Er nad ydynt hwy’n rhwym i’r Ddeddf, Mae’n bwysig fod egwyddorion y Ddeddf yn cael eu parchu.”

5G ar Ynys Môn

Posted on by

Tybed os gawsoch chi ffôn newydd yn anrheg Dolig? Sut signal sydd yna yn eich ardal chi? Cyn y Nadolig, fe wnes i holi’r Llywodraeth am y posibilrwydd o roi Ynys Môn ar flaen y gad hefo 5G.

Fideo: Canolfan Addysg Feddygol Prifysgol Bangor

Posted on by

Cyfarfod grêt bore ‘ma! Rydwi eisiau Canolfan i hyfforddi meddygon ym Mhrifysgol Bangor. Mae Prifysgol Bangor eisiau Canolfan i hyfforddi meddygon yn Mhrifysgol Bangor! Mi fyddwn yn parhau i bwyso ar Lywodraeth Cymru – mae angen addewid rwan am gynnydd sylweddol yn nifer y meddygon yr yda ni am eu hyfforddi yma yng Nghymru.

Mae Plaid Cymru yn arwain ar hyn ac mi gyrhaeddwn y nôd!

Fideo: Rheilffyrdd Ynys Môn

Posted on by

Mewn ymateb i sylwadau gan AC Ynys Môn Rhun ap Iorwerth yn y Cynulliad ddoe, cafodd ymateb addawol gan Lywodraeth Cymru am y potensial i ail-agor y rheilffordd i Langefni, a hefyd i Amlwch, ond hefyd am wella cysylltiadau i Faes Awyr Môn.

Yn siarad yn y Senedd, gofynnodd Rhun ap Iorwerth:

“Roeddwn yn falch pan y gwnaethoch gyhoeddi’n ddiweddar fod Llangefni ar restr o orsafoedd a allai gael eu hail-agor. Allai ofyn am sicrwydd fod hyn dal ar y gweill, ac allai ofyn i chi symud tuag at beth yr ydw i’n obeithio fydd yn ganlyniad positif ar y posibilrwydd o afor y rheilffordd i Langefni, agor gorsaf Llangefni, ond hefyd – ac yn hanfodol – tu hwnt i Langefni ac ymlaen i Amlwch? Oherwydd byddai agor llinell i Amlwch yn gallu trawsnewid tref sydd wedi dioddef yn ddiweddar, ac mae gennym gyfle unigryw yma gan fod rheilffordd eisoes yn bod a’i fod mewn cyflwr da iawn, iawn, sydd dim ond angen ychydig o uwchraddio a chefnogaeth gan Lywodraeth Cymru.”

Yn ei ymateb, dywedodd yr Ysgrifennydd Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth, Ken Skates:

“Mae’r Aelod wedi bod yn angerddol am ail-agor yr orsaf yn Llangefni, a’r lein i Amlwch, ac mae’n rhywbeth yr ydw i yn gefnogol ohono hefyd. Rydym yn ceisio rhoi gorsafoedd yng Nghymru ar flaen y rhestr er mwyn gallu denu buddsoddiad gan Lywodraeth y DG, ond, ynglŷn â’r enghraifft benodol yma, byddwn yn hapus i gyfarfod gyda’r Aelod i drafod cynnydd, os mae’n cael ei wneud, oherwydd dwi’n meddwl fod ganddo botensial anferth yn y tymor byr, efallai fel rheilffordd dreftadaeth, ond yn y tymor hirach fel llinell cario teithwyr llawn.

“Dwi’n meddwl bod potensial hefyd mewn gwella cysylltiadau rhwng y prif rheilffordd a Maes Awyr Môn.”

Apêl AC am gymorth llywodraeth i drwsio’r difrod a achoswyd gan y llifogydd diweddar i’r A545

Posted on by

Fe wnaeth Aelod Cynulliad Ynys Môn Rhun ap Iorwerth godi cwestiwn amserol yn y Cynulliad heddiw ynglŷn â’r llifogydd diweddar ym Môn, ac yn benodol y difrod i’r A545 rwng Porthaethwy a Biwmares.

Ar ôl codi’r bygythiad i’r lon gyda’r Llywodraeth yn y gorffennol, gwnaeth Rhun apêl i weld pa gymorth ariannol ellid ei roi i drwsio’r difrod a achoswyd gan y llifogydd, ac roedd yn falch o glywed y Llywodraeth yn dweud y byddent yn barod i ystyried cais am gymorth ariannol.

Yn siarad yn y Senedd heddiw, dywedodd Rhun ap Iorwerth:

“A gaf i, ar ran y Cynulliad, yn gyntaf anfon ein cydymdeimlad at bawb gafodd eu taro gan y llifogydd? Rwyf wedi ymweld â’r rhan fwyaf o ardaloedd gafodd eu taro erbyn hyn ac mae’n dorcalonnus gweld yr effaith ar dai, y loes mae llifogydd yn ei achosi i bobl, llawer ohonyn nhw yn fregus, a busnesau hefyd—busnesau fel Becws Glandwr yn Llangefni, yn methu â phobi am y tro cyntaf mewn 40 mlynedd. Mae yna lawer o elfennau o’r llifogydd lle bydd angen gwneud cysylltiad â’r Llywodraeth a’i hasiantaethau, wrth gwrs, ar atal llifogydd—cyswllt efo Cyfoeth Naturiol Cymru ac ati—ond rwy’n falch o gael y cyfle yma i drafod yn benodol y difrod a gafodd ei achosi i’r A545 rhwng Porthaethwy a Biwmares, a goblygiadau hirdymor hynny.

“Rwyf eisiau llongyfarch y cyngor am ymateb yn syth. Mi fues i’n siarad efo peirianwyr ddydd Gwener, wrth iddyn nhw wneud gwaith brys er mwyn gallu trio ailagor y ffordd honno, a hynny ar ben llethr serth iawn yn syth i’r môr. Rwyf yn gobeithio y bydd modd agor un lôn o’r ddwy yn fuan, achos ar hyn o bryd nid oes yr un ffordd ar agor i bob cerbyd allu mynd i Fiwmares o gwbl. Mae’n bosib i geir ddefnyddio cefnffyrdd, ond rwyf wedi siarad â busnesau, er enghraifft, sy’n gorfod teithio efo faniau i gyfarfod loris sy’n delifro nwyddau iddyn nhw sy’n methu â chyrraedd Biwmares o gwbl oherwydd pontydd isel i mewn i’r dref.

“Mae yna lawer o dirlithriadau wedi bod ar y ffordd yma yn y gorffennol, ond llithriadau i’r ffordd o uwchben oedd y rheini. Y tro yma, llithriad o’r ffordd i gyfeiriad y môr sydd wedi bod. Mae hynny’n llawer mwy difrifol achos mae’n bygwth sylfeini’r ffordd ei hun, wrth gwrs. Rwyf yn y gorffennol wedi tynnu sylw’r Llywodraeth at yr ofnau bod angen gwneud gwaith cryfhau sylweddol ar y ffordd yma er mwyn ei diogelu at y dyfodol, ac mae’r costau yn mynd i fod yn sylweddol. Felly, a gaf i apelio ar y Llywodraeth i weld pa gymorth ariannol y gellir ei roi i Gyngor Sir Ynys Môn yn gyntaf, i drwsio’r difrod a achoswyd gan y llifogydd yma—mae hynny’n debyg o fod yn £0.25 miliwn—ond hefyd i wneud y gwaith cryfhau sydd ei angen ar gyfer gwytnwch hirdymor? Ni all Biwmares a dwyrain Ynys Môn fforddio cael eu hynysu fel hyn. Heb fuddsoddiad rŵan a chymorth gan y Llywodraeth, rwy’n ofni mai dyna fydd yn digwydd yn amlach ac yn amlach yn y dyfodol.”